Στίχοι και Βίντεο των Χορών της Σιάτιστας

Ευρετήριο Άρθρου
Στίχοι και Βίντεο των Χορών της Σιάτιστας
Ο Τρανός Χορός της Σιάτιστας
Το Νυφιάτικο
Πέρα στον πέρα μαχαλά
Σταμούλω
Νικολός
Σούστα Σιάτιστας
Αη Βασιλιάτικος
Νίτσα-Νίτσα κουκουνίτσα
Μη μ'αρραβωνιάζεις 'κόμα
Όλες οι Σελίδες

 Οι στίχοι και οι πληροφορίες για τους χορούς είναι απο το βιβλίο του Ναούμ Γ.Δημόλα : Η Ζωή στη Σιατιστα -Ήθη και έθιμα Χοροί και Τραγούδια.

Η βιντεοσκόπηση των χορών έγινε  στο εκκλησάκι της μεταμορφώσεως του Σωτήρος στις 24/3/2014 στα πλαίσια του πολιτιστικού προγράμματος.

Χόρεψαν οι παρακάτω μαθητές: 

Τζιούκαλιας Χριστόδουλος,Τσακνάκης Ναούμ,Καρανάσιου Βασιλική,Σαμαρά Αρετή,Φιλιππίδου Άρτεμις Γκουτζιαμάνη Αικατερίνη,Γράβα Μαρία,Κατσιάνη Αικατερίνη,Μαλλιόγκα Αγγελική Μαρία Μαχτσίρα Ελένη,Μπατσή Κωνσταντίνα,Πορπόρης Βασίλειος,Τζίλια Θεολογία,Τσιαούση Θωμαή Φιλιππίδου Αγνή,Ψιάνου Στυλιανή.

Ο «Τρανός» χορός

Ο «Τρανός» χορός που τραγουδιέται στη Σιάτιστα, στο γάμο, μετά τα στεφ

ανώματα και στον οποίο παίρνουν μέρος όλοι οι προσκεκλημένοι, καθιερώθηκε το έτος 1784 κατά την πρώτη επιδρομή των τουρκαλβανών, τους οποίους απέκρουσαν 500 γενναίοι Σιατιστινοί, που συγκέ­ντρωσε ο προεστός Λογοθέτης στο αρχοντικό της ξακουστής Κυρα-Σανούκως Χατζηγιάννη. Ο «Τρανός» χορός είναι ήρεμος και με συμμετρι­κές κινήσεις στην αρχή, ταχύς και πηδηχτός στο τέλος και εκφράζει τη λύπη των συγγενών της νύφης και τη χαρά της οικογενείας του γα­μπρού.

Στον τρανό χορό πρώτος πιάνεται ο κουμπάρος. Η διάταξη του κο­ρυφαίου του χορού καμιά φορά αλλάζει από σεβασμό. Π.χ. αν ο πατέ­ρας του γαμπρού είναι ηλικιωμένος, μπαίνει μπροστά και δεύτερος ο κουμπάρος ή και αν υπάρχει ο παππούς του γαμπρού, από σεβασμό τον βάζουν πρώτο. Κοντινότεροι συγγενείς και όλοι οι καλεσμένοι. Τελευταίοι από τους άντρες δυο μπράτιμοι, ο μεγάλος κι ο μικρός, κι ο γαμπρός με τη νύφη. Μετά την νύφη πιάνεται η κουμπάρα, όλες οι γυναίκες και στο τέλος είναι η μικρότερη αδελφή του γαμπρού. Στον τρανό χορό δεν πιάνονται μόνο η μάνα του γαμπρού και της νύφης, που κάθονται έξω απ' το χορό και καμαρώνουν τον τρανό χορό.

Στον τρανό χορό παίρνουν μέρος όλοι οι προσκαλεσμένοι, και διαρ­κεί ώσπου να συμπληρωθούν τρεις γύροι απ' το σημείο που πιάνονται οι νεόνυμφοι.

 

Για τ' ισένα, κυρά νύφη, πέντε κάστρα μάλωναν

 κι άλλα πέντε πολεμούσαν για τα δυο σου μαύρα μάτια και το μιρτζιανό σου χείλι,

 Μωρή κοντή συρματιρή, κοντή συρματιρένια,

 να 'ρθεις αργά στην πόρτα μου, να ρθεις και στ' αργαστήρι.

 Έχω δυο λόγια να σου πω,δυο λόγια να σου κρένω.

- Και πώς να πω τη μάνα μου και πώς να την γελάσω.

 - Μάνα μ' νερό δεν έχουμι

 - Σα δε 'ναι, σύρε πάρε.

Κι αδράχνει το χρυσό σταμνί στη βρύση για να πάει

και βρίσκει το γιαρέντη της στην πέτρα να κοιμάται.

Να τον ξυπνήσει αντρέπεται, να τον λογιάσ' φοβάται

και σκύβει και τον φίλησε στα μάτια και στο στόμα.

την αμάχη πο πιασάμι και στη μέσ σταυραϊτός

και μου πήρεν την περδίκα και μ' την έφαγι

και μου πήρεν το μαντήλι και μ' το πέταξιν.

Στου Αϊ-Θανάση την αυλή χρυσό πουλάκι στέκει και λαλεί.

Αηδονολαλεί και λέει τον καιρό που θέλ' να εύρει.

Στα τρία αλώνια βάλαν την βουλή για Σταμούλη το σκυλί,

μέσ' στη Σιάτιστα να πάνουν, τρεις αρχόντισσες να πάρουν,

τη Γεράνεια να πατήσουν κι άρχοντα να μη αφήσουν.

Στο Γρεβενά γιουμάτισαν και στο γιουφύρ' σταμάτησαν,

μέσ' στην άκρ' απ' το γιοφύρι έστησαν χρυσό τσαντήρι,

άνοιξαν τα μπαϊράκια τους, δεν ξέρουν τα φαρμάκια τους.

Θα γυρίσουν λαβωμένοι, δεν το ξέρουν οι καημένοι.

-   Κυρά-Σανούκω, πες της Βάϊας σου να διώξ' τους φυλαχτάδες,

διώξτε τους να παν εκείθε, να πατήσουμε το σπίτι.

 Δεν σας φοβάμαι, σκυλαρβανιτάδες, έχω τα σπίτια μου ψηλά

 με μολύβι σκεπασμένα και με μάρμαρο στρωμένα.

 Κάτω στο Μπούνο μαχαλά μάστε φκέλλια και τσαπιά,

σύρτε και στου Καρδογιάννη να του πάρτε το τηγάνι.

Το Νυφιάτικο

Μετά τον τρανό χορό η νύφη χορεύει το Νυφιάτικο.Υπάρχουν δύο νυφιάτικα. Το πρώτο το χορεύει η νύφη στην αρρα­βώνα της, την Παρασκευή που ανταλλάσσουν τα δώρα και αναπιάνουν τα προζύμια στο σπίτι της νύφης, και την Κυριακή το πρωί που πηγαί­νει με τις φίλες της να πάρει νερό απ' τη βρύση.Το δεύτερο χορεύεται μετά την τέλεση του μυστηρίου του γάμου. Το τραγούδι αυτό αναφέρεται στη μάνα του γαμπρού που πρέπει να υποδε­χθεί τα νιόγαμπρα. Το Νυφιάτικο χορεύεται αργά και στρωτά, σχεδόν στον τόπο, είναι συρτός χορός. Πριν αρχίσει η νύφη να το χορεύει, κάνει το σταυρό της και φέρνοντας το δεξί της χέρι στην μέση της κοιλιάς της υποκλίνεται τρεις φορές. Μετά με το δεξιό της χέρι πιάνει το φόρε­μα και αρχίζει ο χορός. Όταν τελειώσει ο χορός, πάλι η νύφη υποκλίνε­ται. Το νυφιάτικο έχει πολύ γλυκιά μελωδία.

Πέρα στουν πέρα μαχαλά

Είναι αποκριάτικος ερωτικός χορός κι αυτό φαίνεται απ' τη φιλάρεσκη γυναίκα που είναι το κύριο πρόσωπο του τραγουδιού και ψάχνει μέσα απ' το χορό και το τραγούδι να βρει τον άνδρα που της ταιριάζει. Όπως αναφέρεται στους παρακάτω στίχους του τραγουδιού, προτιμάει τον δυναμικό άνδρα, αυτόν που "φορεί στραβά το φέσι" και συγκεκριμένα "αυτόν που λαλάει του ιβγιλί" (που παίζει το βιολί).

Πέρα στουν πέρα μαχαλά

μαζώνουνταν, μπίρουμ', πουλλά παιδιά (δις)

κι έπιζαν, κι έπιζαν παλικαράκια

σα χρυσά, σα χρυσά πιριστιράκια (δις).

Κόρη ξανθή ν' αγνάντιβι,

κανένας, μπίρου μ', δεν την άριζι (δις).

Μόν' κι έν', μόν' κι ένας της αρέσει

που φορεί, που φορεί στραβά του φέσι (δις).

Αυτός λαλάει το ιβγιλί,

κι αυτήν τσηριέτι, μπίρου μ', στου γυαλί (δις)

Σώνι, κό-, σώνι, κόρη μ', κι έλα τώρα,

 γράφτηκες, γράφτηκες σαν την ακόλλα (δις).

 Σταμούλω

Η Σταμούλω (ου) είναι η ηρωίδα του ερωτικού αυτού τραγουδιού. Στο δρόμο που πηγαίνει για νερό, δέχεται τις ερωτικές παρενοχλήσεις οπλισμένου νεαρού Τούρκου. Η Σταμούλω όμως αποκρούει αυτές ως Ελληνίδα στην καταγωγή και ως χριστιανή. Η ιστορία αυτή δημιουργή­θηκε στα χρόνια της Τουρκοκρατίας, γιατί έχουμε συμβίωση του ελληνι­κού και τουρκικού στοιχείου. Το τραγούδι είναι ενδεικτικό της διατήρη­σης της θρησκείας των Ελλήνων σε κείνα τα δύσκολα χρόνια, παρόλες τις όποιες δελεαστικές προτάσεις ή κι ακόμα με την επίδειξη δύναμης (δυο σπαθιά στα χέρια).Η Σταμούλω(ου) είναι αποκριάτικος χορός της Σιάτιστας και χορεύ­εται συνήθως από γυναίκες.

Σταμούλω πάεισιν για νιρό με την καρδαροπούλα (δις)

εμ στουν ίσκιου νι, εμ στσυν ίσκιου νιεμ στουν ίσκιου νι ίσκιου πάεινι (δις)

Στουν ίσκιου - ίσκιου πάεινι στουν ίσκιου απου τα δέντρα, (δις)

Αχ μη την μαράνει αχ μη τη μαράνει αχ μη την μαράνει ου κουρνιαχτός.

Μη την μαράνει ου κουρνιαχτός μη την μαυρίσει ου ήλιους (δις)

Αχ τουρκόϊπουλου, αχ τουρκόϊπουλου αχ τουρκόϊπουλου την ακλουθεί, (δις)

τουρκόϊπουλου την ακλουθεί, με δυο σπαθιά στα χέρια (δις)

Δώσ', Σταμούλου, δωσ', δώσ', Σταμούλου, δωσ', Δώσ',

Σταμούλου, δωσ', δώσ'μου φίλημα .

Σταμούλου, δώσ' μου φίλημα, δώσ' μου κι μαύρα μάτια, (δις)

Εμ πώς να σου δω- Εμ πώς να σου δω Εμ πώς να σου δώσω φίλημα.

Πώς να σου δώσω φίλημα, Πώς να σου δώσω μάτια (δις)

Εμ εσύ 'σαι ενά Εμ εσύ 'σαι ενά Εμ εσύ 'σαι ενά τουρκόϊπουλου,

Εσύ 'σαι ένα τουρκόϊπουλου κι γώ μια Ρωμιοπούλα,

αχ εσύ θα πας αχ εσύ θα πας αχ εσύ θα πας εις το τζαμί.

Εσύ θα πας εις το τζαμί κι γω στην εκκλησιά μου (δις) 

 Νικολός

Η μεγαλύτερη φροντίδα για την Σιατιστινή νοικοκυρά ήταν η εξεύρε­ση νερού, που μέσα στα άγονα και πετρωτά βουνά της; ήταν δυσεύρετο. Το τραγούδι που αναφέρεται στην περίπτωση αυτή είναι ο "Νικολός", που χορεύεται με ένα χαρακτηριστικό τρόπο δείχνοντας την αγωνιώδη προσπάθεια των γυναικών για την εξεύρεση νερού, ακολουθώντας στη σειρά η μια την άλλη με τη στάμνα στον ώμο. Χορεύεται μόνο από γυναίκες και το πιάσιμο των χεριών είναι από τους ώμους. Συμβολίζει το πιάσιμο της στάμνας που κουβαλούσαν το νερό, στο μονοπάτι που οδηγεί στο βουνό κοντά στη βρύση με το κρύο νερό.

Πέρα σε κείνο το βουνό, βρε Νικολό λεβέντη, (2)

Εμ πέρα σε κείν' τη ράχη, γεια σου Νικολό μ' τσοπάνη. (2)

Εκεί   ?ταν μια κρυόβρυση, βρε Νικολό λεβέντη, (2)

Εμ κρύα παταγουμένη, μια χαρά ήταν η καημένη. (2)

Έσκυψα για να πιω νερό, βρε Νικολό λεβέντη, (2)

Εμ να πιω και να γεμίσω, την καρδούλα μ' να δροσίσω. (2)

Μου 'πεσεν το μαντήλι μου, βρε Νικολό λεβέντη, (2)

Εμ το χρυσοκεντημένο, μια χαρά ήταν το καημένο. (2)

Νυφάδες το κεντούσανε, βρε Νικολό λεβέντη,

Εμ τρία καλά κορίτσια, υψηλά σαν κυπαρίσια,

Εμ τρία καλά κοράσια, σαν του Μάη τα κεράσια.

 Σούστα Σιάτιστας

Εύθυμος και πεταχτός χορός.Τον χορεύουν άνδρες και γυναίκες με χάρη και λεβεντιά συγχρόνως.Για το λόγο αυτό απαραίτητη είναι η σωματική ευρωστία και η ευχάριστη ψυχική διάθεση. <το σώμα των χορευτών σε κάθε κίνηση σουστάρει, γι' αυτό λέγεται σούστα. Η σούστα δεν έχει λόγια , αλλα μόνο μουσική, της οποίας οι μουσικές φράσεις εναλλάσσουν το χορό απο γρήγορο σε αργό και αντίστροφα.

 Αη Βασιλιάτικος

 Σκόρπιος πηδηχτός χορός της Σιάτιστας. Χορεύονταν στη Σιάτιστα παλιά στη γιορτή της πρωτοχρονιάς του Aη Βασίλη από όπου και το όνο­μα, καθώς και στα Θεοφάνεια και σε όλες τις άλλες γιορταστικές εκδη­λώσεις, γλέντια, γάμους, αρραβώνες κ.α.

Όταν οι παππούδες μάθαιναν στους νεότερους τον χορό αυτό, έλεγαν: 'Δύο φορές πηδάμε στον αέρα και δύο φορές δεν πατάμε στη γη". "Πότε πατάμε;" Η απάντηση είναι: "Ποτέ, είμαστε πάντα στον αέρα".

Νίτσα, Νίτσα, κουκουνίτσα

 Στο τραγούδι αυτό γίνεται λόγος για το φημισμένο ηλιαστό κρασί της Σιάτιστας που η Νίτσα το ακριβό πωλούσε στα Σιατιστινά παλικάρια. Χο­ρεύεται από άνδρες και γυναίκες σε ζευγάρια. Εύθυμος συρτός χορός. Οι χορευτές κάνουν διάφορους σχηματισμούς (σαλίγκαρος, καγκέλια, καμάρα κ.λ.π.). Χορεύεται και σαν ελεύθερος χορός (Μπεράτι). Χαρού­μενος αποκριάτικος χορός της Σιάτιστας, χορεύεται και σε άλλες εκδη­λώσεις χαράς όπως στα Μπουμπουσιάρια, γλέντια, κ.λ.π.

Νίτσα, Νίτσα, κουκουνίτσα μ',

Νίτσα, Νίτσα, βάλε γνώση,

το κρασί, Νίτσα μ', πάει ένα γρόσι, (δις)

Που του πίν' τα παλικάρια (δις)

που του πίν', Νίτσα μ', τα παλικάρια,

τα Σιατιστινά λιοντάρια, (δις)

Έχω μήνες και βδομάδες (δις)

έχω μήνες,Νίτσα μ', και βδομάδες

που δεν είπαμε σιακάδες. (δις)

Έχω κι ένα καλοκαίρι, (δις)

έχω, Νίτσα μ', κι ένα καλοκαίρι

που δεν μου 'στειλες χαμπέρι, (δις)

Τι χαμπέρι να σου στείλω, (δις)

τι χαμπέρι, Νίτσα μ', να σου στείλω,

που 'πιασες καινούργιο φίλο.

Κι αν τον έπιασα το φίλο, (δις)

κι αν τον έπιασα το φίλο,

τον παλιό δεν τον αφήνω.

Μη μ' αρραβωνιάζεις 'κόμα